Ελληνική Δημοτική Μουσική

Για να κατανοήσουμε το σύστημα με το οποίο λειτουργεί η Μουσική Γλώσσα ως κώδικας και κατ’ επέκταση η γλώσσα της Δημοτικής Μουσικής, θα πρέπει να παρακολουθήσουμε την διαδικασία της πρωτογενούς δράσης του μουσικού λόγου μέσα στην ανθρώπινη ομιλία. Θα προσημειώσουμε ότι η δράση αυτή παρουσιάζεται με διαφορετικές λίγο-πολύ μορφές σε κάθε γλώσσα, ωστόσο εμείς για ευκολία ας φέρνουμε στο μυαλό μας την νεοελληνική γλώσσα και ας θεωρήσουμε πως ό,τι ακολουθεί παραδειγματίζεται σε αυτήν.

Στην τρέχουσα ομιλία μπορούμε να αντιληφθούμε την αξιοποίηση των χαρακτηριστικών του ήχου από τον άνθρωπο, ούτως ώστε να διαμορφώσει μια βάση από επαναλήψιμα στοιχειώδους ηχητικής μορφής σύμβολα, τους φθόγγους - τα φωνήματα, που τα κατατάσσουμε σε φωνήεντα, ημίφωνα και σύμφωνα – και που θα του χρησιμεύσουν σαν υλικό για την διαμόρφωση ενός γλωσσικού κώδικα επικοινωνίας. Τα φωνήματα ουσιαστικά προκύπτουν από μια εκμετάλλευση της δυνατότητας της φωνής του ανθρώπου να παράγει ήχους με διαφορετική χροιά.

Ωστόσο, η ένταση και η διάρκεια δεν μένουν αμέτοχες στην παρασκευή αυτού του τόσο στοιχειώδους υλικού. Κάποια φωνήματα,   λόγω της φύσης της παραγωγής τους, ακούγονται δυνατότερα από τα άλλα (π.χ. τα φωνήεντα είναι πιο δυνατά απ’ όλα, ενώ τα ημίφωνα είναι πιο δυνατά από τα σύμφωνα). Επίσης κάποια φωνήματα έχουν τη δυνατότητα να παρατείνονται, ενώ κάποια άλλα εκφέρονται ακαριαία (π.χ. τα φωνήεντα και τα ημίφωνα μπορούν να παραταθούν,  τα ψιλά σύμφωνα εκφέρονται ακαριαία). Τα φωνήματα με κατάλληλους συνδυασμούς (μέσα από μια διαδικασία επιλογής από ένα τεράστιο αριθμό πιθανών συνδυασμών) σχηματίζονται σε συλλαβές. Οι συλλαβές δεν είναι φορείς σημασιών (εκτός και αν εκλαμβάνονται σαν μονοσύλλαβες λέξεις, π.χ. αν, και, μη, ναι, να….κλπ) – φορείς σημασιών είναι οι λέξεις. Σε μία λέξη, που είναι συνδυασμός συλλαβών, οι συλλαβές πέρα από την ηχοχρωματική διαφορά τους, διαφοροποιούνται και από τον τόνο. Ο τόνος έχει τη μορφή μιας άμεσα αντιληπτής δυναμικής ενίσχυσης της τονιζόμενης συλλαβής, αλλά και τη μορφή μιας ανεπαίσθητης διαφοροποίησης ως προς το ύψος (συνήθως η τονιζόμενη συλλαβή εκφέρεται σε ψηλότερη περιοχή από την άτονη), καθώς επίσης και μια άλλοτε ανεπαίσθητη, άλλοτε ιδιαίτερα αισθητή επιμήκυνση της διάρκειας του φωνήεντος της τονιζόμενης συλλαβής, συνεπικουρεί την έμφαση του τόνου. Οι λέξεις, όμως, δεν είναι φορείς ολοκληρωμένων νοημάτων (εκτός και αν πρόκειται για μονολεκτικές προτάσεις π.χ. –Φεύγεις; - Ναι.). Όταν οι λέξεις συνδυαζόμενες ολοκληρώνουν ένα νόημα, τότε κατά την συνολική εκφορά του λόγου γίνεται αντιληπτή μια μελωδική διακύμανση που ουσιαστικά διαρθρώνει τον λόγο (και που καθίσταται εμφανέστερη στις ερωτηματικές προτάσεις, όπου ο λόγος ξεκινά να εκφέρεται από μια μέση περιοχή τονικού ύψους και καθώς βαίνει προς την ολοκλήρωση του νοήματός του συνεχώς υψώνεται τονικά). Επίσης, τη μελωδική διακύμανση του λόγου, συμπληρώνουν εκφραστικά κάποιες στάσεις με τη μορφή μικρής ανάσας μεταξύ των φράσεων των προτάσεων και των περιόδων του, στάσεις που εκπροσωπούνται στη γραφή από τα σημεία στίξης. Ακόμα, σε ένα υψηλότερο επίπεδο της ομιλίας, αυτό που σχετίζεται με την έκφραση των νοηματικών αποχρώσεων του λόγου, συναντάμε μια ποικιλία τρόπων εκφοράς του λόγου ανάλογα με την ποιότητα και τον βαθμό έντασης της ψυχικής εκφόρτισης.

Άρα, κατά την εκφορά του διαρθρωμένου λόγου γίνεται μια συνολική-συνδυασμένη μουσική χρήση των χαρακτηριστικών του ήχου και της παραμέτρου της χρονικής διάρκειάς του.